Στα Μουδανιά γράφτηκε ο επίλογος της Ανατολικής Θράκης

«Καθῶς γράφω, ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς ξεκινάει τὴν ἐκκένωση τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. 

Οἱ στρατιῶτες παρελαύνουν σκυθρωπά…

Ἀκόμα καὶ στὴν ἐκκένωση, οἱ Ἕλληνες φαίνονται καλοὶ στρατιῶτες. Ἔχουν ἕναν ἀέρα θαρραλέας ἐπιμονῆς ποὺ θὰ σήμαινε δύσκολα ξεμπερδέματα γιὰ τὸν Τοῦρκο, ἂν ὁ στρατὸς τοῦ Κεμᾶλ ἔπρεπε νὰ πολεμήσῃ γιὰ τὴ Θράκη, ἀντὶ αὐτὴ νὰ τοῦ δοθῇ 

ὡς δῶρο στὰ Μουδανιά.

Ερνεστ Χέμινγουαίι

Μουδανιά , η πόλη που έμεινε στην ιστορία από την υπογραφή της ανακωχής μεταξύ συμμάχων, Τουρκίας και Ελλάδας.

Ηταν Σεπτέμβριος του 1922 όταν ο ελληνικός στρατός υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει ηττημένος τη Μικρά Ασία, ενώ εκατοντάδες πρόσφυγες έφταναν στην Ελλάδα.

Στα Μουδανιά συγκεντρώθηκαν οι εκπρόσωποι των Αγγλων και της Τουρκίας για να ανακοινώσουν στην Ελλάδα , η αντιπροσωπεία της οποίας είχε φτάσει καθυστερημένη , την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία και την εκκένωση αυτής. Η ελληνική αντιπροσωπεία έπαιξε το ρόλο βωβού παρατηρητή. Η Ανατολική Θράκη θυσιάστηκε για να μη βρεθεί στη δυσάρεστη θέση η Αγγλία να πολεμήσει εναντίον των Τούρκων. Εντωμεταξύ οι σύμμαχοι Γάλλοι και Ιταλοί είχαν εκδηλώσει τη συμπάθειά τους προς τον Κεμάλ.

Οι Ρωμιοί κατοικούσαν την Ανατολική Θράκη σε πόλεις όπως η Ανδριανούπολη (εθνικό και εκπαιδευτικό κέντρο) , Σαράντα Εκκλησιές με την αγροτική περιφέρειά της, τη γεμάτη αμπελώνες, η αρχαία εμπορική πόλη και λιμάνι της Ραιδεστού και τα πλησίον 28 χωριά των Γανοχώρων , πάνω και γύρω από το μοναστικό κέντρο του όρους Γάνος ή Ιερού Ορους αλλά και οι μικρότερες πόλεις όπως η Μακρά Γέφυρα , η Βιζύη, η Χώρα και ο Γάνος , οι Επιβάτες, το Εξάστερον , η Σηλυβρία , οχυρό έρεισμα του ευρύτερου αμυντικού συστήματος της Κωνσταντινούπολης.

Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις τα μεσάνυκτα της 27ης προς 28η Σεπτεμβρίου 1922 υπεγράφη τελικά επί Αγγλικού Αντιτορπιλικού το πρωτόκολλο της Ανακωχής μόνο από τους Συμμάχους και τους Τούρκους. Η Ελληνική αντιπροσωπεία δεν υπέγραψε μη συμφωνώντας με τη γραμμή υποχωρήσεως των Ελληνικών τμημάτων και απεχώρησε από τα Μουδανιά.

Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής τα Ελληνικά στρατεύματα έπρεπε να αποσυρθούν δυτικά του Έβρου ποταμού σε διάστημα 15 ημερών, οι πολιτικές εξουσίες θα παραδίδονταν στους Συμμάχους, οι οποίοι θα τις μεταβίβαζαν στις Τουρκικές αρχές, 30 ημέρες το αργότερο μετά την εκκένωση της Θράκης από τους Έλληνες. Την ανακωχή αποφάσισε τελικά να αποδεχτεί και η επαναστατική κυβέρνηση από την Αθήνα και ο Υπουργός των Στρατιωτικών Υποστρατηγος Θεόδωρος Πάγκαλος τηλεγράφησε στο νέο Διοικητή της Στρατιάς Θράκης Αντιστράτηγο Νίδερ Κωνσταντίνο τους συμφωνηθέντες όρους της ανακωχής προκειμένου να συμμορφωθεί με αυτούς.

Στις 25/9/1922 ο Βενιζέλος τηλεγραφούσε από το Παρίσι: «Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι’ Ελλάδα» και: «Ανάγκη Θράκες να εγκαταλείψωσι την γην, ην από τόσων αιώνων κατοικούσιν, αυτοί και πρόγονοί των».

Εντωμεταξύ τα συμμαχικά στρατεύματα άρχισαν να καταλαμβάνουν τις θέσεις των Ελληνικών στρατευμάτων . Στην Αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ» στις 8-10-1922 δημοσιεύθηκε η ακόλουθη είδηση:

«Η Διασυμμαχική κατάληψις της Θράκης συνεπληρώθη χθές, εισελθόντος εις Αδριανούπολιν τάγματος Ζουαβών. Τα Ελληνικά στρατεύματα υπεχώρησαν εις γραμμήν ανατολικώς της Αρκαδιουπόλεως, η οποία εκκενούται σήμερον. Η μεταφορά των προσφύγων και του υλικού στρατού ενεργείται δια τετρακοσίων βαγονίων ημερησίως, αποτελούντων πέντε αμαξοστοιχίας ανόδου και ισαρίθμους καθόδου. Εις το Δεδεαγάτς, όπου συνεκεντρώθησαν υπερτριάκοντα χιλιάδες προσφύγων, κατέπλευσαν ατμόπλοια προς μεταφοράν των. Εις το Δεδεαγάτς απόψε φθάνει το Ελληνικόν Στρατηγείον. Ενταύθα πυρετωδώς εγκαθίστανται πρόσφυγες.»

«Η Γεν. Διοίκησις Θράκης με τον κ. Κατεχάκην επι κεφαλής προσπαθεί να μετριάση δια παντός μέσου το κακόν, αλλά το κακόν είνε πολύ μεγάλον. Πέραν του Έβρου μέχρι Δεδεαγάτς και εκείθεν μέχρι Θεσσαλονίκης, δεξιά και αριστερά της σιδηροδρομικής γραμμής, μάζαι ανθρώπων συσσωρευμένων και κατακειμένων εν νεκροφανεία εντός των αγρών, ριγούντες, αναμένουν να τους παραλάβη ο σιδηρόδρομος ή ο θάνατος.» (Ε. Βήμα 13-10-1922).

Η κατάσταση στην Αλεξανδρούπολη από την παρουσία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων είναι τραγική «Αρκεί να μείνη κανένας δέκα ημέρας εις το Δεδεαγατς δια να γηράση κατά δέκα τουλάχιστον χρόνια. Όλοι πνίγονται εδώ κάτω από την προσφυγικήν συμφοράν. Χιλιάδες οικογενειών τρυπώνουν κάτω από τας αποσκευάς των και περνούν την νύκτα. Πολιορκούν τους φούρνους και τας πηγάς, παίρνουν την λάσπην και το θολό νερό και επανέρχονται εις τη κρύπτην των να ξεγελάσουν τον στόμαχόν των.»

Με την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης πάνω από 450.000 άτομα μετακινήθηκαν στη δυτική Θράκη. Η εγκατάλειψη ολοκληρώθηκε το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου του 1922.

Η απώλεια της Ανατολικής Θράκης το 1922, είναι ένα δραματικό γεγονός, που θα παραμείνει ανεξίτηλο στη μνήμη των Ελλήνων, αφού στην ουσία πρόκειται για «γονάτισμα» των…. συμμάχων μας προς την Τουρκία και εκδικητική πράξη προς το ελληνικό εκλογικά σώμα, για το αποτέλεσμα των εκλογών της 1^ης Νοεμβρίου 1920. Μαζί μ’ αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τα γεωγραφικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, που αναδιατάσσονται ερήμην των λαών.

Ακόμη και σήμερα οι ιστορικοί προσπαθούν να εξηγήσουν τη στάση του Βενιζέλου , ο οποίος επέμενε στην εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και αποδέχθηκε τα τετελεσμένα.

Αλήθεια πόσοι σήμερα θυμούνται την απώλεια της Ανατολικής Θράκης , που χάθηκε σαν σήμερα το 1922;

Οι πληροφορίες προέρχονται από τους : Πέτρο Αλεπάκο δικηγόρο και Παντελή Αθανασιάδη δημοσιογράφο (και οι δυο από τον ακριτικό Εβρο).

Δεδέαγατς: Οθωμανική ονομασία της Αλεξανδρούπολης

Νέο ξεκίνημα σε νέα αίθουσα ο σύλλογος Εύξεινος Πόντος της Σύρου

Το παιδικό θεατρικό εργαστήρι λειτουργεί

Κάθε Σάββατο πρωί 11.00-13.00 για παιδιά ηλικίας 4-6 ετών

Κάθε Παρασκευή 17.00-19.00 για παιδιά ηλικίας 6-9 ετών

Υπεύθυνη η κ. Ελένη Βουτσίνου

Χορευτικά τμήματα Ποντιακών χορών

Κάθε Παρασκευή 19.10 για αρχάρια παιδιά ηλικίας από 4 ετών

                               20.10 για προχωρημένα παιδιά 

Κάθε Σάββατο 19.00-20 για αρχάριους ενήλικες

                           20.10-21.10 για προχωρημένους

Κάθε Κυριακή 19.00 για έφηβους και ενήλικες

Νέο ξεκίνημα από το σύλλογο Ποντίων & Βορειοελλαδιτών Σύρου ΄΄Ο Εύξεινος Πόντος΄΄

Μεταξύ μελών και φίλων τέλεσε ο σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου <<Ο Εύξεινος Πόντος >>  τον αγιασμό  για την έναρξη της νέας σεζόν, στη νέα αίθουσά του στο Κάτω Μάννα.

Ο αγιασμός τελέστηκε από τον εφημέριο του Μάννα π. Αντώνη Χάλαρη και τον π. Δημήτριο Τρουμπετάκη .  

Στη συνέχεια η πρόεδρος του συλλόγου κ. Ουρανία Πανταζίδου παρουσίασε το νεοεκλεγέν Διοικητικό Συμβούλιο , το οποίο προήλθε έπειτα από τις εκλογές της 11ης Σεπτεμβρίου. Οι εκλογές ως γνωστόν πραγματοποιήθηκαν με το νέο τροποποιημένο καταστατικό , το οποίο δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες και μέλη του συλλόγου που δεν κατάγονται από τη Βόρεια Ελλάδα ή δεν είναι Ποντιακής καταγωγής. Με τον τρόπο αυτό ο σύλλογος προσπαθεί να έχει μια εξωστρέφεια αλλά και να ικανοποιήσει ένα μακροχρόνιο αίτημα. 

Η πρόεδρος του συλλόγου αντί για οποιαδήποτε αναφορά στο έργο του συλλόγου , επέλεξε να μιλήσει για το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας , το οποίο , τέτοιες μέρες , πριν από 114 χρόνια (14-15/9/1902) πραγματοποιούσε τα δικά του εγκαίνια. ΄΄Πιστεύω ότι είναι πιο χρήσιμο να μιλήσω γι΄ αυτό το φάρο της Ανατολής από το να μιλήσω για κάποιες από τις δράσεις του συλλόγου μας΄΄ , επεσήμανε η πρόεδρος .

Στα εγκαίνια παραβρέθηκαν ο πρόεδρος του συλλόγου Μικρασιατών Σύρου κ. Τσαούσογλου και ο πρόεδρος της δημοτικής κοινότητας του Μάννα κ. Γιάννης Μαραγκός.

Τέλος η πρόεδρος του συλλόγου αναφέρθηκε στη συνεργασία του συλλόγου με τον σύλλογο των Μικρασιατών για την παρουσίαση του βιβλίου του Θεόδωρου Δεύτου <<Τραπεζούντα, το διαμάντι της Ανατολής>>. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου στις 30 Οκτωβρίου, το χορευτικό του συλλόγου θα παρουσιάσει χορούς από την περιοχή της Τραπεζούντας.

Επίσης ο σύλλογος με χαρά αποδέχτηκε την πρόσκληση του εφημέριου της ενορίας του Μάννα όπως συμμετάσχει στη λιτανεία των Αγίων Αναργύρων, καθώς εορτάζει ο ομώνυμος ναός. 

Οι φίλοι του συλλόγου στη συνέχεια απόλαυσαν τα κεράσματα τα οποία είχαν ετοιμάσει τα μέλη του συλλόγου ενώ δεν έλειψαν και οι ποντιακοί χοροί καθώς και χοροί της Θράκης. 

 

 Υ.Γ. Οι φωτογραφίες προέρχονται από την εφημερίδα ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ.

ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΝ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (οι πληροφορίες ελήφθησαν από το εκδοθέν βιβλίο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών , συγγραφέας του οποίου είναι ο κ. Αντώνης Παυλίδης.

Όταν λέμε Φροντιστήριο , εννοούμε τα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως Τραπεζούντας, Χερσώνος, πόλη απ΄ όπου ξεκίνησε ο εκχριστιανισμός των Ρώσων, του Βουκουρεστίου , της Βενετίας και άλλων πόλεων επί Τουρκοκρατίας.

Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας το αποκαλούσαν φάρο της Ανατολής . Χτίστηκε το 1682 από τον λόγιο, φιλόσοφο , θεολόγο και σχολάρχη Σεβαστό Κυμινήτη.

Ο Τραπεζούντιος  Σεβαστός Κυμινήτης , παρ΄ όλο που του προτάθηκαν υψηλές θέσεις τόσο στη Μόσχα όσο και στην Ευρώπη, ο ίδιος προτίμησε να πάει στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Τραπεζούντα  γιατί «Κύριο μέλημά του ήταν η πνευματική ανάπτυξη των συμπατριωτών του και η ηθική και δογματική ενίσχυσή τους>> . Το έργο του πολύ μεγάλο, όπως μεγάλες και οι σχολές που  θεμελίωσε.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Ολοι γνωρίζουμε την μετακίνηση των Ελλήνων  στην αρχαία εποχή , από την περιοχή του Αιγαίου στις βορειοανατολικές ακτές του μικρασιατικού χώρου. Αυτή η μετακίνηση τοποθετείται ήδη από τις αρχές ακόμη της 1ης χιλιετίας π.Χ.

Μιλάμε δηλαδή για  τη μετακίνηση ελληνικών πληθυσμών στις ακτές του Εύξεινου Πόντου .

Ο ελληνισμός εκείνος μεταφέρει εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την κοιτίδα του τα ελληνικά ιδεολογικά του στοιχεία, πολλά από τα οποία επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας.

Οι γεωγραφικές συνθήκες της απομόνωσης της περιοχής του Πόντου από τον υπόλοιπο μικρασιατικό χώρο, συντελούν στη διαμόρφωση ιδιαιτεροτήτων αλλά και στη μακρόχρονη επιβίωσή του σε σχέση με τον ελληνισμό των υπόλοιπων περιοχών της Μ. Ασίας.

Σημαντικό ρόλο στην επιβίωσή του παίζει η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η σημαντικότερη ελληνική κρατική οντότητα κατά τη χρονική περίοδο από την πτώση του Βυζαντίου στους Σταυροφόρους  το 1204 μέχρι την κατάλυσή του από τους Οθωμανούς.

Πρόκειται για το χώρο και το χρόνο όπου αναπτύσσεται η ποντιακή διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας, όπως μαρτυρά μια σειρά στοιχείων, π.χ. η επιβίωση μέχρι σήμερα των ποντιακών δημοτικών τραγουδιών αυτής της περιόδου.

Στην εσχατιά εκείνη του ελληνισμού το ποντιακό στοιχείο αναπτύσσεται και στη συνέχεια βρίσκει όλους εκείνους τους μηχανισμούς  αντίστασης απέναντι στους μαζικούς εξισλαμισμούς και τον κίνδυνο τουρκοποίησης κατά τους επόμενους αιώνες της οθωμανικής κυριαρχίας.

Κατά τους νεότερους χρόνους και ειδικότερα από τα μέσα του 19ου αιώνα, ο ελληνισμός του Πόντου εισέρχεται σε μια περίοδο εντυπωσιακής οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. Έχει ήδη αναπτυχθεί ένα στοιχειώδες εκπαιδευτικό δίκτυο, το οποίο ενισχύει και τροφοδοτεί αυτή την πολύπλευρη ανάπτυξη.

Το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα των Ελλήνων του Πόντου είναι το Φροντιστήριο Τραπεζούντας.

Εκεί φοίτησαν μαθητές από όλο τον ποντιακό χώρο, αλλά και τις ελληνικές ποντιακές κοινότητες του εξωτερικού.

Με την έλευση του 20^ου αιώνα το Φροντιστήριο Τραπεζούντας αναπτύσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Ηδη από το τέλος του 19ου αιώνα είχε θεμελιωθεί  το νέο, μεγαλειώδες κτίριο του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας. Τα εγκαίνια γιορτάζονται με λαμπρότητα  στις 14 και 15 Σεπτεμβρίου  του 1902. Πριν από 114 χρόνια.

Μετά τον αγιασμό, εκφωνήθηκε  ο πανηγυρικός της ημέρας από το Φιλόλογο καθηγητή του Φροντιστηρίου Αριστείδη Ιεροκλή, έναν πραγματικά αξιόλογο ρήτορα, ο οποίος απευθύνθηκε  επί μιάμιση ώρα στο εκλεκτό ακροατήριο με θέμα: «Η ιστορία των ελληνικών γραμμάτων» .

Στην ομιλία του ο Αριστείδης Ιεροκλής  ξεκίνησε από τον  Όμηρο,  τον οποίον χαρακτηρίζει «μέγα παιδαγωγό και διδάσκαλο της αρχαιότητος» . Ακολούθησε ο Ησίοδος, εκπρόσωπος του διδακτικού έπους, ο οποίος με τη «Θεογονία» του ταξινόμησε και κατέγραψε τους μέχρι τότε θρησκευτικούς μύθους, ενώ με τα «Έργα και Ημέραι» του παρακίνησε τους ανθρώπους στη φιλοπονία και την εργασία .

Σειρά είχαν οι ελεγειακοί ποιητές Καλλίνος και Τυρταίος, καθώς και ο σοφός νομοθέτης Σόλων . Ακολούθησε  η λυρική, μάλιστα δε η χορική, ποίηση με το Συμωνίδη τον Κείο και τον Πίνδαρο . Στη συνέχεια ταξίδεψε το ακροατήριό του στους τραγικούς, τον Αισχύλο, το  Σοφοκλή τον  Ευρυπίδη και  τον  Αριστοφάνη.

Από τον Ηρόδοτο έφθασε στο Θουκυδίδη,  στο φιλόσοφο και στρατηγό Ξενοφώντα, στους ρήτορες,  Λυσία και  Ισοκράτη και, προπάντων, το Δημοσθένη, τον επιφανέστερο των ρητόρων της αρχαιότητος.

Πως θα μπορούσε ο Αριστείδης Ιεροκλής να μη μνημονεύσει το καθαρά ελληνικό δημιούργημα , τη Φιλοσοφία με τους μεγάλους του είδους , το  Θαλή το Μιλήσιο, Φιλοσόφο και Αστρονόμο, ο οποίος όρισε επιστημονικά την πρώτη γνωστή στην αστρονομία έκλειψη του ηλίου .

Μίλησε για τον Πυθαγόρα  και τους  Πυθαγόρειους , αλλά και για τον Εμπεδοκλή,  για τον  Λεύκιππο και το Δημόκριτο.

Για τον Ξενοφάνη τον Κολοφώνιο, ο οποίος μίλησε για την υπέρτατη έννοια του ενός θεού.

Μίλησε για τον Πλάτωνα , τον Αριστοτέλη , ο οποίος έθεσε τις βάσεις πασών των επιστημών, για  το Σωκράτη, όστις έθηκεν τας βάσεις της ηθικής διδασκαλίας.

Ακολούθησαν  αναφορές στους στωικούς φιλοσόφους, στον ιατρό Ιπποκράτη και έφθασε έως τους χρόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οπότε η ελληνική γλώσσα διαδόθηκε στα πέρατα του κόσμου. Τους θύμισε τους μαθηματικούς  Ευκλείδη και Αρχιμήδη.

Τον αρχαιολόγο και περιηγητή Παυσανία . Και αφού πέρασε από τον αρχαίο κόσμο ο ομιλητής μπήκε στους χρόνους του Χριστού.

 Εξύμνησε την ηθική  τελειότητα της νέας θρησκείας και τις διδασκαλίες της. Στο προσκήνιο  έρχονται οι τρεις Πατέρες της εκκλησίας Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος, οπότε το αρχαίο ρητορικό βήμα αντικαθιστά ο ιερός άμβωνας.

Μίλησε για  το κάλλος που περιβάλλει τα έργα της ελληνικής διάνοιας , το οποίο είναι άφθαρτο και αιώνιο. Η ελληνική γλώσσα κατά τους αλεξανδρινούς και ρωμαϊκούς χρόνους έγινε γλώσσα παγκόσμια, ενώ κατά τη βυζαντινή περίοδο Σύροι και Άραβες εμφανίζονται ως θιασώτες του ελληνικού πολιτισμού.

Στη συνέχεια, ο ομιλητής θεωρεί ότι ο νεότερος πολιτισμός είναι προϊόν του πολιτισμού που δημιούργησαν οι αρχαίοι Έλληνες, ενώ η Αναγέννηση στην Ευρώπη κατά το 15ο αιώνα είναι έργο Ελλήνων λογίων, οι οποίοι  προσφεύγουν στη Δύση μετά την άλωση της Πόλης και εκεί διαδίδουν τη συστηματική μελέτη των «αθανάτων μνημείων της ελληνικής διανοίας». Ανάμεσα σ΄αυτούς ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιο, ο οποίος δωρίζει τα πολλά και αξιόλογα βιβλία του – πολλά αμύθητης αξίας - στη Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας.

Ο ομιλητής μίλησε για ένα σχολείο σεμνόν και γεραρόν Τέμενος της Παιδείας ,  καλλιπρεπές καθίδρυμα, οίκον της σοφίας ευαγή και εργαστήριον υψηλόν της αναπτύξεως του πνεύματος και της μορφώσεως και διαπλάσεως του ήθους».

Οι μαθητές στο Φροντιστήριο τραγουδούσαν «Είμαι Έλλην το καυχώμαι ξέρω την καταγωγή μου η ελληνική ψυχή μου ελευθέρα πάντα ζει».

Οι μαθητές ήταν  υποχρεωμένοι στις τάξεις να μιλούν αυστηρά την ελληνική καθαρεύουσα ενώ πλήρωναν για την αγορά των βιβλίων τους καθώς και δίδακτρα. Αντίθετα στους άπορους μαθητές τα βιβλία και η εκπαίδευση παρέχονταν  δωρεάν. ΄Όλα τα σχολεία λειτουργούσαν χάριν των δωρεών των πλουσίων , της κοινότητας και της ενορίας.  

Η Τραπεζούντα και ο Πόντος μπαίνουν στον 20ό αιώνα μέσα σε ένα κλίμα έντονης ευφορίας και αισιοδοξίας, η οποία σταματά ξαφνικά με την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την άνοδο των εθνικιστών Νεοτούρκων.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο ποντιακός ελληνισμός εξολοθρεύεται μέσω κυρίως των λεγομένων λευκών πορειών θανάτου προς τα βάθη της Ανατολής. Πρόκειται για την αρχή του τέλους του.  Μεγάλες πληθυσμιακές μάζες Ποντίων μετακινούνται προς τον Καύκασο και την ομόδοξη Ρωσία για να αποφύγουν την επερχόμενη θύελλα. Η ελληνική απόβαση στη Σμύρνη και η άνοδος των Κεμαλικών ολοκληρώνει την καταστροφή. Είναι η τελευταία χρονιά που λειτούργησε το Φροντιστήριο. Υστερα σιώπησε.

Η φυσική και πνευματική ηγεσία των Ελλήνων του Πόντου εξοντώνεται από τα προσχηματικά «Δικαστήρια Ανεξαρτησίας», που στήνονται από τους κεμαλικούς στην Αμάσεια.

Μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης Ανταλλαγής των πληθυσμών (30 Ιανουαρίου 1923), η συντριπτική πλειοψηφία των υπολειμμάτων των Ελλήνων του Πόντου έχει ήδη καταφύγει στην Ελλάδα, για να αποφύγει το βέβαιο θάνατο. Ένας κύκλος 28 περίπου αιώνων στις απόκρημνες ακτές του Ευξείνου Πόντου και στα απρόσιτα ποντιακά όρη έκλεινε οριστικά για αυτούς.

Η πρώτη γενιά προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα και οι οποίοι είχαν αποφοίτησαν από το Φροντιστήριο ,  διακρίθηκαν στη νέα πατρίδα και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή της ιδεολογίας των Ποντίων προσφύγων στην Ελλάδα.  

Ο σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου Ο ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ τίμησε την Ημέρα Μνήμης της Μικρασιατικής Καταστροφής

Ο σύλλογός μας παραβρέθηκε στην εκδήλωση  για την Ημέρα Μνήμης της Μικρασιατικής Καταστροφής που διοργάνωσε η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2016.

Η επιμνημόσυνη δέηση τελέστηκε στον Ι.Ν. Ταξιαρχών.  Στη συνέχεια , μέσα σε ένα ιδιαίτερα φορτισμένο κλίμα , η αντιπρόεδρος του συλλόγου Μικρασιατών Σύρου κ. Ευαγγελία Χαραλάμπους , ξεδίπλωσε οικογενειακές στιγμές από την  Καταστροφή της Σμύρνης και τον ξεριζωμό των δικών της ανθρώπων.

Κατόπιν ο κόσμος μετέβη στο μνημείο Μικρασιατικής Μνήμης στον Ξηρόκαμπο όπου κατατέθηκαν στεφάνια από φορείς του τόπου. 

Από το σύλλογο παραβρέθηκε η πρόεδρος του συλλόγου συνοδευόμενη από τρία μικρά κορίτσια ντυμένα με τις ποντιακές τους φορεσιές, οι οποίες και κατέθεσαν το στεφάνι εκ μέρους του συλλόγου.

Επίσης παραβρέθηκαν από το Δ.Σ. η γραμματέας , ο ταμίας, η υπεύθυνη της ιματιοθήκης και δύο μέλη του συλλόγου.   

Νέο Διοικητικό Συμβούλιο στο σύλλογο Ποντίων & Βορειοελλαδιτών Σύρου ΄΄Ο ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ΄΄

<<Ο ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ>>

Νέο Διοικητικό συμβούλιο προέκυψε στο σύλλογο Ποντίων & Βορειοελλαδιτών Σύρου <<Ο ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ>> μετά τις εκλογές της 11^ης Σεπτεμβρίου 2016, σύμφωνα με το νέο τροποποιημένο καταστατικό.

Μετά την ανάθεση των καθηκόντων το νέο Δ.Σ. απαρτίζεται από τους:

1.   Πανταζίδου Ουρανία, Πρόεδρος

2.   Τελώνης Εμμανουήλ, Αντιπρόεδρος

3.   Μαρκουίζου Ιωάννα, Γραμματέας

4.   Τρουμπετάκης Αγγελος, Ταμίας

5.   Συμεωνίδου Δέσποινα, Μέλος – α΄ υπεύθυνη ιματιοθήκης

6.   Καρυοφυλλίδης Στέφανος, Μέλος – β΄ υπεύθυνος ιματιοθήκης

7.   Σολομωνίδου Ελισάβετ, Μέλος

Αναπληρωματικά μέλη είναι : Μαρκουίζου Ειρήνη και Χατζηγιαννάκη Μαρία

Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η

Το νέο Δ.Σ.  προσκαλεί 

τα μέλη και τους φίλους του συλλόγου 

στον αγιασμό που θα τελεστεί με την ευκαιρία της έναρξης της νέας σεζόν 

το Σάββατο  24 Σεπτεμβρίου ώρα 19.00 , στην αίθουσά του

 (Κάτω Μάνα - επί του κεντρικού δρόμου αμέσως μετά το ΚΑΠΗ του Μάνα).

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

Ανακοινώνεται ότι τα μαθήματα ποντιακών χορών ξεκινούν την Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου ώρα 19.00. 

και το παιδικό θεατρικό εργαστήρι την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου  ώρα 17.00-19.00 για παιδιά ηλικίας από 6-9 ετών και

Σάββατο 24/9 από τις 10.30 -12.30 για παιδιά ηλικίας από 4-6 ετών.

Θα χαρούμε να μας τιμήσετε με την παρουσία σας. 

Αιχμάλωτοι των Τούρκων, Χρήστου Σπανομανώλη, Β΄μέρος

Οι τελευταίες στιγμές της αποχώρησης Ελλήνων αιχμαλώτων από τη Σμύρνη

Με τη ματιά του Χρήστου Σπανομανώλη.  Ο Σμυρνιός Χρήστος Σπανομανώλης ,  ο οποίος αργότερα έζησε και δραστηριοποιήθηκε στη Σύρο όπου ζούσε η αδελφή του με το γαμπρό του , γιατρό Μονδιανό αφηγείται:

΄΄ ….Σε λίγο με επικεφαλής ένα Τούρκο επιλοχία αναχωρούσαμε από το Αφιόν (Καραχισάρ)  για τη Σμύρνη. Μέσα στο βαγόνι , συνάδελφος πυροβολητής μου διηγείτο ότι ο Κεμάλ πριν εξαπολύσει την γενικήν επίθεσιν στο Αφιόν, έκαμε την 6^η Αυγούστου 1922 δοκιμαστικήν κρούσιν στο προγεφύρωμα της Ορτάντζης του τομέως Μπουλαντάν και ότι η ανεξάρτητος μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού των 75 Δαγκλή** έδρασε ηρωικώς για να μη επιτύχουν οι Τούρκοι του σκοπού των.

Φθάσαμε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Σμύρνης Μπασμαχανέ. Εβλεπα την πατρίδα μου αγνώριστη. Ερείπια. Ενώ άλλοτε από το σταθμό δεν μπορούσες να δεις μακρύτερα από 50 μέτρα, τώρα έβλεπα σχεδόν μια πεδιάδα…τρομερό θέαμα.

Δεν πρόλαβα όμως να συνέλθω όταν μου λέει ο Τούρκος επιλοχίας να τεθούν οι άνδρες κατά τετράδες και ότι θα πηγαίναμε πεζοί στην Πούντα, στην άλλη άκρη της Σμύρνης, για να επιβιβαστούμε στο πλοίο.

Σε λίγο ξεκινούσαμε για την Πούντα κι εγώ πλάι στον Τούρκο επιλοχία, έξω βέβαια από την γραμμή. Δεν προλάβαμε να προχωρήσουμε εκατό μέτρα και μας διατάζουν να περάσωμε από τις διάφορες αγορές της Σμύρνης , όπου οι Τούρκοι πολίτες θα ερευνούσαν για την αναγνώριση Μικρασιατών, κυρίως βέβαια Σμυρνιών.

Άλλη βόμβα…Διαταγή να προχωρούμε σιγά-σιγά για την αναγνώριση. Πλήθος Τούρκοι πολίτες κοίταζαν έναν-έναν τους αιχμαλώτους. Αν αναγνώριζαν κανένα Σμυρνιό τον άρπαζαν μέσα από τη γραμμή χωρίς διατυπώσεις και τον εξόντωναν με χίλια δυο βασανιστήρια.

Με τον Τούρκο επιλοχία από το Αφιόν ως τη Σμύρνη είχαμε πιάσει φιλία. Κρίμα, μου έλεγε, περάσατε τόσα βάσανα…. Ε, τώρα θα πάτε σπίτια σας και θα ξεχάσετε.

Όταν είδα τους Τούρκους πολίτες να ψάχνουν για Σμυρνιούς ΄΄Ακου , λέω στον επιλοχία, εγώ υπηρέτησα στη Σμύρνη στρατιώτης γραφεύς (κιατίπ) πολλούς μήνες. Δεν αποκλείεται  κάποιος Τούρκος να με θυμάται και να με νομίσει για Σμυρνιό. Σε παρακαλώ να το ΄χεις υπόψη σου , γιατί αν με πάρουν κατά λάθος… χάθηκα.

Τέσσερις ώρες κράτησε αυτό το μαρτύριο της περιοδείας κι ενώ εγώ αναγνώριζα τόσους Τούρκους πολίτες κι επερίμενα κάθε τόσο πως θα με άρπαζαν , στραβώθηκαν και δεν με αναγνώρισε κανείς. Ισως που ήμουν και έξω από τη γραμμή των 1200 αιχμαλώτων να μην μπορούσαν να φανταστούν ότι ήταν δυνατόν Σμυρνιός να είναι και επικεφαλής μάλιστα του τάγματος και ίσως να μην πρόσεχαν πολύ. Φτάσαμε τέλος στην Πούντα και μετά από λίγο ανεβήκαμε στο πλοίο.

Η χαρά μας δεν περιγράφεται. Δεν πιστεύαμε ότι ήταν αλήθεια. Σε λίγο το πλοίο ξεκινά. Είμαστε πια ελεύθεροι πάνω σε  Ελληνικό καράβι. Το τι έγινε εκεί μέσα , είναι αδύνατον να γραφεί. Γέλια, φιλιά, αγκαλιές…

Σε αυτό όμως το χαρούμενο ξέσπασμα όλων εγώ δεν ήταν δυνατόν να πάρω μέρος. Μέσα μου ζούσα άλλο δράμα. Προχώρησα μόνος στην κουπαστή κι από εκεί ξεχάστηκα βλέποντας την σκλαβωμένη μου πατρίδα, την χαροκαμένη Σμύρνη σ΄ ερείπια. Σκεπτόμουν τι να έγινε τόσος Ελληνισμός , όλοι οι φίλοι μου και συγγενείς μου.  

Πρέπει να ομολογήσω ότι παρ΄ όλα τα βάσανα , τη γύμνια και το ξύλο, ποτέ δεν θυμάμαι να δάκρυσα. Αυτή τη φορά όμως , αντικρίζοντας τα χαλάσματα της μαρτυρικής πατρίδας μου, δεν μπόρεσα να συγκρατήσω δυο δάκρυα που κύλησαν απ΄ τα μάτια μου , την ώρα που όλοι γύρω μου χαλούσαν τον κόσμο από τη χαρά τους – και με το δίκιο τους – και στα χείλη μου ανέβηκαν τα λόγια ΄΄Ατιμοι Χριστιανομάχοι… μια μέρα θα πληρώσετε μαζεμένα τα κακουργήματά σας΄΄. Μα ας μην απελπιζόμαστε , όπως μας το λέει ο Ακαδημαικός και εκλεκτός ποιητής Γεώργιος Αθάνας Νόβας στο τραγούδι του <<Όλα μας τα καράβια πίσω γυρίσανε , 

σπασμένα τα κατάρτια , σκισμένα τα πανιά, 

ήρθαν από τη Σμύρνη κι από τα Μουδανιά. 

Φέραν των εκκλησιών μας τα δισκοπότηρα , 

παιδιά, γυναίκες , γέρους – Γένος Γραικών πολύ. 

Τις ρίζες της Φυλής μας από την Ανατολή.

Μα ένα μικρό καράβι πίσω δε γύρισε, 

ποιους κάβους αρμενίζει, ποια πέλαγα γυρνά και πουθενά πουθενά δε βγαίνει, δε φτάνει πουθενά. 

Χρόνια το καρτερούμε και χρόνια πέρασαν

δεν το 'δε μήτε ναύτης, μήτε θαλασσαϊτός

μήτ' ερημίτης φάρος, μήτ' άστρο της νυκτός 

Τάχα να 'χει βουλιάξει, τάχα να στοίχειωσε

δεν θα ξανάρθει τάχα στην πατρική τη γη

Ωιμέ, κι έχει φορτώσει το πιο ακριβό φορτί 

Όλα τα χάσαμε όλα, και μόνο φόρτωσε

το πιο στερνό καράβι την ώρα του χαμού

φόρτωσε την ελπίδα του ξαναγυρισμού 

Έλα μικρό καράβι, έλα ξεφόρτωσε

δώσ’ μας το θησαυρό σου κι άνοιξε τα πανιά

ολόισια για την Σμύρνη και για τα Μουδανιά.

Το πλοίο εξακολουθούσε σιγά-σιγά να προχωρεί……..

.................................................................................................

Υστερα από ένα ωραίο ταξίδι φτάσαμε επιτέλους στον Αγιο Γεώργιο στο  Κερατσίνι…….

Κατέβηκα στον Πειραιά, έτυχε ν΄ αναχωρεί το ατμόπλοιο Αγγέλικα για τη Σύρο. Πριν φύγω τηλεγράφησα στη Σύρο ΄΄Ιατρόν Κ. Μονδάνον, Ερμούπολιν, Ερχομαι με το Αγγέλικα σήμερα Χρήστος΄΄…..

Α΄ ΜΕΡΟΣ :  http://syllogospontionsyrou.blogspot.gr/2016/09/blog-post.html

** Δυο λόγια για το πυροβόλο Δαγκλή (Σνάιντερ) έτσι για να νιώσουμε και λίγη  υπερηφάνεια για το τι μπορεί να πετύχει το ελληνικό μυαλό....(http://www.epoxi.gr/persons36.htm)

Ένα από τα πυροβόλα που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον στις μεγάλες μάχες του 1912-13 ήταν ελληνικής εμπνεύσεως και ας ήταν γαλλικής κατασκευής. Πρόκειται για το ορειβατικό πυροβόλο Σνάιντερ - Δαγκλή, το πυροβόλο που έγινε θρύλος, εφευρέτης του οποίου ήταν ο ίδιος ο Δαγκλής. (Παναγιώτης Δαγκλής , σουλιώτικης καταγωγής επιφανής στρατιωτικός). 

Οι απεσταλμένοι της παρισινής «Journal» και της «Daily Telegraph» έγραψαν ότι το ελληνικό Πυροβολικό εντυπωσίασε τους αντιπάλους Τούρκους. Μάλιστα οι απλοϊκότεροι από αυτούς πίστευαν ότι τις βολές των Ελλήνων διευθύνει ο ίδιος ο Αλλάχ, που αποφάσισε να εξολοθρεύσει τους μουσουλμάνους, εξαιτίας των πολλών αμαρτημάτων τους.

Πρόκειται για λυόμενο ορειβατικό πυροβόλο των 75 χιλ. που είχε τη δυνατότητα να μεταφέρεται σε τρία τεμάχια (τρεις φόρτους) με μουλάρια ακόμη και σε δυσπρόσιτα ορεινά μέρη. Η συναρμολόγηση μπορούσε να γίνει μόλις σε 1,5 λεπτό, από εκπαιδευμένους στρατιώτες. Ήταν ευθύβολο και ακριβές και επετύγχανε 20 βολές ανά πρώτο λεπτό. Την κατασκευή του ανέλαβε η Γαλλική Εταιρεία Σνάιντερ και δόθηκε η φίρμα Σνάιντερ - Δαγκλή. Το πυροβόλο αυτό είχε μεγάλη επιτυχία διεθνώς.

Θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι ο Δαγκλής παραχώρησε την εφεύρεσή του, χωρίς ο ίδιος να την εκμεταλλευθεί εμπορικά και να πλουτίσει, αποδεικνύοντας τον ιδεαλισμό και την αφιλοκέρδειά του.

Αιχμάλωτοι των Τούρκων , Χρήστου Σπανομανώλη Α΄μέρος

<<Ιατρόν Κ. Μονδάνον

Ερμούπολιν

Ερχομαι με ΄΄Αγγέλικα΄΄ σήμερα. Χρήστος>>

(Τηλεγράφημα στρατιώτη αιχμάλωτου των Τούρκων κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή)

<<Οταν ξεκίνησε το καράβι δεν το πίστευα ότι ταξίδευα για τη Σύρο που δεν την είχα δει ποτέ και ότι θα έβλεπα έπειτα από τόσα χρόνια την αδελφή μου και τον γαμπρό μου που και αυτόν δεν τον είχα γνωρίσει όταν είχε γίνει ο γάμος στη Σύρο, λόγω επιστρατεύσεώς μου στον Τουρκικό στρατό. Για τη μητέρα μου δεν ήξερα τι είχε απογίνει κατά την καταστροφή . Οταν θα έφθανα στη Σύρο , ασφαλώς θα ήταν ο γαμπρός μου και η αδελφή μου στην προκυμαία. Αλλά πως θα παρουσιαζόμουν με τα ρούχα της αιχμαλωσίας και με ξυρισμένο κεφάλι;

Πλησιάζαμε στη Σύρο και βλέπω για πρώτη φορά αυτό το ωραίο νησί , ακριβώς όπως μου το είχε σχεδιάσει ο Σπύρος Κολοκούρης στην αιχμαλωσία.Τι ωραία θέα! Ρίχνει την άγκυρα το ΄΄Αγγέλικα΄΄ και βγαίνω στην παραλία. Κόσμος πολύς από το νησί. Δεν γνώριζα βέβαια κανένα, τον γαμπρό μου τον ήξερα από φωτογραφία. Μ΄ έβλεπαν όλοι οι Συριανοί καλά καλά σα παράδοξο φαινόμενο κι εγώ ντρεπόμουν για την περιβολή μου , οπότε ξαφνικά μ΄ αγκαλιάζει ένας μεσήλιξ κοντουλός με γυαλιά και με γέμισε φιλιά.

- Επι τέλους Χρηστάκη , καλώς όρισες παιδί μου και δόστου φιλιά και δάκρυα στα μάτια. Ηταν ο γαμπρός μου. Εγώ δεν μπορούσα να αρθρώσω λέξη από τη συγκίνηση...>>

- Ακου Χρήστο. Η αδελφή σου δεν ήρθε γιατί έμεινε στο σπίτι μαζί με τη μητέρα σου και θα πρέπει να δούμε τώρα πως θα παρουσιαστείς, γιατί η μητέρα σου υποφέρει από την καρδιά της. Γλύτωσε από τους Τούρκους και μένει τώρα μαζί μας.

Στο άκουσμα ότι ζει η μητέρα μου , ότι σώθηκε από την καταστροφή , ότι σε λίγο θα την έβλεπα μού έφερε φαίνεται κάποια ζάλη. Την είχα για χαμένη. Συνήλθα γρήγορα και βάλαμε μπροστά το σχέδιο της συνάντησης. Εφυγε ο γαμπρός μου. Σηκώθηκα και τράβηξα για το σπίτι που ήταν στην προκυμαία της Σύρου. Στις πόρτες, στα παράθυρα όλη η γειτονιά. Κι έλεγαν σιγά: Είναι ο αιχμάλωτος, ο κουνιάδος του γιατρού του Μονδάνου...

- Εσύ είσαι ο αιχμάλωτος που περίμεναν οι δικοί σου τόσο καιρό; Κάθε μέρα η μητέρα σου άναβε κεριά στην εκκλησιά στην Κοίμηση.

- Ξαφνικά τρέχουν δυο ηλικιωμένες κυρίες (όπως έμαθα αργότερα ήταν οι αδελφές Καμβύση) μ΄ άρπαξαν μ΄ αγκαλιές και φιλιά.

- Χρηστάκη παιδί μου , λέγαμε στη μητέρα σου : Ο Σπυράκης (Κολοκούρης) και ο Χρηστάκης ζουν, τους είδαμε στον ύπνο μας και ήταν μαζί, θαρθούν ...(απόσπασμα από το βιβλίο

΄΄Αιχμάλωτοι των Τούρκων΄΄, 1ο βραβείο Εστίας Νέας Σμύρνης) .

Αιχμάλωτοι των Τούρκων , του Χρήστου Σπανομανώλη

<<Ολα μας τα καράβια πίσω γυρίσανε,

σπασμένα τα κατάρτια, σκισμένα τα πανιά,

ήρθαν από τη Σμύρνη κι΄ από τα Μουδανιά.

Φέραν των εκκλησιών μας τα δισκοπότηρα,

παιδιά, γυναίκες, γέρους - Γένος Γραικών πολύ.

Τις ρίζες της Φυλής μας απ΄ την Ανατολή.....>>

Εστω και καθυστερημένα διάβασα το βιβλίο <<Αιχμάλωτοι των Τούρκων>> του Χρήστου Σπανομανώλη . Επίκαιρο όσο ποτέ , καθώς το θέμα του αναφέρεται στη Μικρασιατική Καταστροφή . Ο Χρ. Σπανομανώλης έζησε την κρισιμότερη μάχη των Ελλήνων στη Μικρά Ασία, τη φονική μάχη του Αλή Βεράν που σήμαινε την αρχή του τέλους της Μικρασιατικής Καταστροφής. Αιχμάλωτος ο ίδιος γράφει για την αιχμαλωσία και το Γολγοθά που έζησαν χιλιάδες Ελληνες και περιγράφει τις σκληρές αναμνήσεις του...

Κατά τον Αύγουστο του 1922 , με την κατάρρευση του μετώπου στο Αφιο Καρά Χισάρ , ο Χρήστος Σπανομανώλης με τα δύο του αδέλφια , βρισκόμενοι ως εθελοντές στην πρώτη γραμμή , αιχμαλωτίζονται από τους Τούρκους. Επειτα από ένα χρόνο με βασανιστήρια χειρότερα και από της κολάσεως του Δάντη, ο μεν Χρήστος κατορθώνει να διαφύγει στην Ελλάδα, τα δυο του όμως αδέλφια δεν άντεξαν τα βασανιστήρια και την αιχμαλωσία και έμειναν για πάντα στα άγια χώματα της Μικράς Ασίας...

Το βιβλίο ΄΄Αιχμάλωτοι των Τούρκων΄΄ γράφτηκε στη Σύρο το 1923, σχεδόν αμέσως μόλις γύρισε από την αιχμαλωσία. Γράφτηκε σαν προσωπικό ημερολόγιο μιας εποχής που μόλις είχε περάσει και είχε αφήσει αδρές και ανάγλυφες τις σκληρές αναμνήσεις του.

Το 1932 η εφημερίδα ΄΄Εθνος΄΄ άρχισε τη δημοσίευση του ημερολογίου αλλά διεκόπει η έκδοσή του από την επέμβαση της τουρκικής πρεσβείας, χάριν της ελληνοτουρκικής φιλίας. Μετά τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 το ΄΄Εθνος΄΄ ξανάρχισε και συμπλήρωσε τη δημοσίευσή του. (Την 6η Σεπτεμβρίου 1955, μέσα σε μια νύχτα οι Τούρκοι κατέστρεψαν ότι καλό είχε δημιουργήσει ο ελληνισμός, εξαφάνισαν τα Βυζαντινά μνημεία της τέχνης που όλος ο κόσμος προσπαθεί ως κόρη οφθαλμού να διαφυλάξει, ξέθαψαν τους νεκρούς μας, βεβήλωσαν τις εκκλησίες μας και έκαναν ακόμη αίσχη που δεν έγιναν γνωστά σε μας και που μόνο κτηνάνθρωποι διαπράττουν..... Χρ. Σπανομανώλης).

<<....Οι Τούρκοι έρχονται. Ακούμε καθαρά το ΄΄Αλλάχ-Αλλάχ΄΄. Περιμένουμε τη διαταγή του λοχαγού για έφοδο. Με το σήκωμα του λοχαγού βλέπουμε ξαφνικά κι έναν αντισυνταγματάρχη , έναν άγνωστο ήρωα ολόρθο πάνω σ΄ ένα βράχο που ήταν εμπρός μας δεξιά , να μας φωνάζει: ΄΄Που θα ξαναδείτε βρε παιδιά αυτό το μεγαλειώδες θέαμα; Δείξτε στους Τούρκους και πάλι τι θα πει Ελληνικός Στρατός΄΄.
Εμπρός αυτοί, ο αντισυνταγματάρχης και ο λοχαγός μας με το περίστροφο στα χέρια, μας οδηγούν σε νέα έφοδο, πολύ πιο σκληρή από την πρώτη.

Η σάλπιγγά μας προστάζει ΄΄Προχωρείτε, προχωρείτε΄΄...Πως να προχωρήσουμε όμως σαν λυγίζουν τα γόνατά σου από την εξάντληση...Οι δυο φίλοι μου Σμυρνιοί, τους βλέπω τραυματισμένους. Τραυματισμένο επίσης πηγαίνουν με το φορείο κι ένα γεναίο παλληκάρι του λόχου μου το Γιώργο Μαραγκό από τη Σύρο. Η νυφούλα του Αιγαίου που σαν αρχοντοπούλα λικνίζεται στα γαλανά νερά του, δίνει το παρόν με τα παιδιά της στον επικό αυτό αγώνα. Τον φρόντισα κι εγώ όσο μπορούσα. Στην πρώτη γραμμή υπηρετούσαν πολλοί Κυκλαδίτες, πάντα πρώτοι κι αυτοί στους αγώνες....

....Πλησιάζαμε στο Ουσάκ. Η φήμη του ερχομού μας είχε προηγηθεί. Ανδρες, γυναικόπαιδα και γέροι μας περίμεναν… και μόλις ζυγώσαμε χύμηξαν εναντίον μας σαν κοράκια. Αρχισαν να μας χτυπούν με ξύλα, με πέτρες, με σίδερα, με κεραμίδια. Μας πετούσαν παλιά τσουκάλια, ότι άχρηστο είχαν, φτάνει να ήταν βαρύ και να μας προξενούσε πόνο.

Ήσαν και κάτι παλιόπαιδα, οπλισμένα με σουγιάδες. Έπεφταν επάνω μας και κομμάτιαζαν τις σάρκες μας. Κι΄ όλοι διασκέδαζαν τρομερά με τις «κουμπότρυπες», που μας άνοιγαν οι μικροί κανίβαλοι… Θυμήθηκα πόσες φορές είχα δώσει το συσσίτιό μου σε Τουρκόπουλα - τριγύριζαν την ώρα της διανομής τους λόχους κι΄ έφευγαν με τα τσουκάλια γεμάτα. Θυμήθηκα πόσο βοηθούσν ό Στρατός μας τους Τούρκους χωριάτες…

Οι συνοδοί μας έβλεπαν το άγριο ξυλοκόπημα και γελούσαν με την καρδιά τους. Είχαν βαρεθεί να μας δέρνουν και παρώτρυναν τους άλλους να μας χτυπούν αλύπητα…
Οι Τούρκοι για να μας βασανίσουν ακόμη περισσότερο, μας υπέβαλλαν στο εξής μαρτύριον: Έφερναν έξω από τα συρματοπλέγματα κουβάδες γεμάτους νερό και τους άδειαζαν χάμω, μπροστά στα μάτια μας. Τους παρακαλούσαμε, τους ικετεύαμε να μας δώσουν λιγάκι να βρέξουμε τα χείλη μας… Εκείνοι όμως εξακολουθούσαν να διασκεδάζουν με την αγωνία μας…

Ήταν η ώρα δύο τ΄ απόγευμα της 22ας Αυγούστου, όταν είδα ένα απαίσιο θέαμα, που ποτέ δε θα μπορέσω νά το ξεχάσω: Πολλοί αιχμάλωτοι, ξετρελαμένοι από τη δίψα είχαν πέσει μπρούμυτα μέσα στ΄ αποχωρητήρια κι έπιναν βρωμόνερα… Ποτέ δε θα μπορούσα να φαντασθώ ότι η απόγνωση μπορεί να σπρώξει τον άνθρωπο σε τέτοιο φρικτό σημείο… Οι Τούρκοι σκοποί παρακολουθούσαν την οικτρά κατάσταση των αιχμαλώτων και γελούσαν....>> (Απόσπασμα από το βιβλίο...)

Η φονική Μάχη του Βεράν , η αρχή του τέλους της Μικρασιατικής Καταστροφής

Μετά τις επιχειρήσεις του Σαγγάριου , κατά το 1921, η Στρατιά της Μικράς Ασίας , τον Αύγουστο του 1922, κατείχε μέτωπο 1000 περίπου χιλιομέτρων, από την Προποντίδα (Ανατατολικά της Προύσσας) μέχρι τον Μαίανδρο ποταμό (περιοχή Ταβρίλ). Οι Ρώσσοι, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί εφοδίαζαν τον Κεμαλικό στρατό με πολεμικό υλικό. Οι Αγγλοι δεν παρείχαν στην Ελλάδα ούτε χρηματική καν υποστήριξη. Αντιθέτως απέλυαν τους ευρισκόμενους στα χέρια τους αιχμαλώτους πολέμου, Τούρκους αξιωματικούς και οπλίτες , οι οποίοι ενίσχυαν τις τάξεις των τουρκικών Μεραρχιών.

Η κύρια τουρκική επίθεση κατά της Στρατιάς της Μ. Ασίας εκδηλώθηκε στις 13 Αυγούστου 1922, στην περιοχή Αφιόν Καρά Κισάρ , με κατεύθυνση από Νότο προς βορράν. Επί δύο ημέρες , στις 13 και 14 Αυγούστου , τα ολιγάριθμα ελληνικά τμήματα δεχόταν τις επιθέσεις της 1ης τουρκικής Στρατιάς , η οποία αποτελούνταν από 9 Μεραρχίες πεζικού και 3 Μεραρχίες ιππικού. Κατά τις δύο εκείνες μέρες , χάρις στη μειονεκτική οργάνωση της Ελληνικής διοίκησης και στις απαγορευτικές διαταγές της, η οποία επέμενε να διοικεί τη μάχη από τη Σμύρνη , οι ελληνικές δυνάμεις οι οποίες περιελάμβαναν 21 τάγματα πεζικού και 8 μοίρες πυροβολικού , παρέμεναν ως θεατές λίγα χιλιόμετρα απόσταση από το πεδίο της μάχης. Η έγκαιρη συμμετοχή τους στον αγώνα θα είχε αναχαιτίσει την εχθρική επίθεση . Αυτό όμως δεν έγινε.Τα αμυνόμενα τμήματα συνετρίβησαν.

Αναγκάστηκε τότε η Διοίκηση της Στρατιάς να διατάξει την προς τη Σμύρνη σύμπτυξη και έδωσε στο διοικητή του νοτίου συγκροτήματος στρατηγό Τρικούπη τη διαταγή να συμπτιχθεί προς δυσμάς , καλύπτων τις προς τη Σμύρνη συγκοινωνίες της Στρατιάς. Η διαταγή όμως ήταν εσφαλμένη στρατηγικά , διότι μολονότι η εχθρική επίθεση κατευθύνετο από Νότο προς Βορράν και απειλούσε τις συγκοινωνίες από Αφιον Καρά Χισάρ συγκοινωνίες, το νότιο συγκρότημα πήρε διαταγή να συμπτυχθεί από Ανατολικά προς Δυσμάς, εκτελώντας έτσι παρέλαση προ της εχθρικής επίθεσης και εμφάνιζαν συνεχώς τις πλευρές τους στις εχθρικές φάλαγγες.

Από τις 15 Αυγούστου και πέρα, οι Τούρκοι συναντούν διαδοχικά τις μεμονωμένες ελληνικές φάλαγγες, χωρίς ενιαίο τακτικό σχέδιο , χωρίς κάλυψη , χωρίς εφοδιασμό και χωρίς διαβιβάσεις. Οι φάλαγγες αυτοί , ασύνδετοι μεταξύ τους , δεν είναι πλέον σε θέση ν΄ αντιμετωπίσουν τη συγκροτημένη επιθετική διάταξη των Τούρκων. Η μέχρι εκείνη την εποχή νικήτρια και υπερήφανη Στρατιά Μικράς Ασίας , η οποία είχε αντιμετωπίσει νικηφόρα τους Τούρκους από τη Σμύρνη μέχρι τα πρώθυρα της Αγκυρας, εγκατέλειψε την Μικρά Ασία με απώλειες 13.000 νεκρούς, 15.000 τραυματίες και 17.000 εξαφανισθέντες. Κατά το 1922 στη Μικρά Ασία δεν νικήθηκε ο Ελληνας μαχητής ως οπλίτης ή ως αξιωματικός. Νικήθηκαν η πολιτική και η στρατιωτική του ηγεσία >>. (Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου , του Αντιστράτηγου ε.α. Σ. Γεωργούλη).

Στις 17 Αυγούστου , στην κοιλάδα του Αλή Βεράν γίνεται η φονικότερη μάχη της Μικρασιατικής Καταστροφής και γράφτηκε μια πραγματική τραγωδία. Τα δείγματα ατομικής αυτοθυσίας και ηρωισμού χρειάζονται τόμους για να γραφούν. Οι Ελληνες με το πάθος του απελπισμένου, ενώ βάλλονται καταιγιστικώς από τους γύρω λόφους, δεν περιμένουν να πεθάνουν αμυνόμενοι. Η κραυγή «Αέρα, αέρα!» δονεί την ατμόσφαιρα, αυτή την συννεφιασμένη μέρα και οι ήρωες επιτίθενται εναντίον των κυμάτων του εχθρού. Στην κόλαση του Αλή Βεριάν, 16 ελλιπή τάγματα απέκρουσαν 60 εχθρικά με 16 ίλες ιππικού και 23 πυροβολαρχίες. Τελικά πριν τις 22.00 το βράδυ τα απομεινάρια των δυο Σωμάτων κατορθώνουν να διαφύγουν προς Δυσμάς ενώ οι τραυματίες στον χώρο της μάχης εκλιπαρούν τους συναδέλφους τους να τους απαλλάξουν από το όνειδος της τουρκικής αιχμαλωσίας, χαρίζοντάς τους το θάνατο.

Επίλογος

Ο Χρήστος Σπανομανώλης γεννήθηκε το 1900 στη Σμύρνη . Σπούδασε στην Κιουπετζόγλειο και στην περίφημη Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης. Ταυτόχρονα ειδικεύθηκε στην Αγγλική Φιλολογία στην Y.M.C.A. κοντά στον καθηγητή Fowler.

Σε ηλικία 17 ετών , απόφοιτος πλέον της Ευαγγελικής Σχολής επιστρατεέται μαζί με τ΄ αδέλφια του Κωνσταντίνο και Δημήτριο και με το συμμαθητή του Ηλία Χούλη στον Τουρκικό στρατό, ως Οθωμανός υπήκοος. Μετά πολλές περιπέτειες στις 2 Μαίου 1919 και αφού απελύθηκαν από τουν τουρκικό στρατό , τα τρία αδέλφια κατετάγησαν ως εθελοντές στον ελληνικόν στρατό, λαμβάνοντας μέρος σε όλες τις ένδοξες μάχες στη Μ. Ασία.

Ο Χρ. Σπανομανώλης γράφει για το βιβλίο του <<Οταν επέστρεψα τον Αύγουστο του 1923 στην Ελλάδα, ξεπλήρωσα έναν όρκο που είχα δώσει κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας μου, όταν έβλεπα να εξωλοθρεύονται από τους Τούρκους μια ολόκληρη γενιά με απερίγραπτα βασανιστήρια. Να παραδώσω στον ιστορικό του μέλλοντος , όπως έζησα το παρόν ημερολόγιό μου, το οποίο πράγματι αποτελείται από σελίδες γραμμένες με αίμα και με πόνο. Αναπαριστά το Γολγοθά , όπως τον έζησα μαζί με μυριάδες Ελλήνων. Είναι η βίβλος του μαρτυρίου εκείνων που σώθηκαν από τις σφαίρες, για να σβήσουν αργότερα από τις στερήσεις, τις καχουχίες, τα βάσανα...- υπολογίζονται σε εξήντα περίπου χιλιάδες - και των ασυγκρίτως ολιγωτέρων , που επέστρεψαν ζωντανοί σκελετοί, πραγματικοί δραπέτες μιας αφαντάστου κολάσεως, προς δόξα των απογόνων του Ερτοργούλ...

Το βιβλίο μου δεν περιέχει υπερβολές. Μέσα στα διάφορα στρατόπεδα της Μ.Ασίας ασφαλώς θα έχουν συμβεί και πολύ φρικτότερα πράγματα και θα συνέβησαν τραγικώτερς σκηνές. Αλλωστε , αδιάψευστοι μάρτυρες είναι οι διασωθέντες γιατροί των αιχμαλώτων κ.κ. Αποστολίδης, Χατζηπέτρος και πολλοί άλλοι των οποίων το ηθικό κύρος και η ειλικρίνεια είναι αναμφισβήτητος.

Ομολογώ ότι παρ΄ όλο , που μόνο από τη δική μου οικογένεια έχω περί τους δέκα στενούς συγγενείς που εξολοθρεύτηκαν στην Μ.Ασία με τα γνωστά βασανιστήρια των Τούρκων, επίστευσα στην Ελληνοτουρκική φιλία ...Εξαπατήθηκα όμως. Δεν υπολόγισα τα τραγικά γεγονότα της Κωνσταντινούπολης της 6ης Σεπτεμβρίου 1955....>>.

Ο Χρήστος Σπανομανώλης μετά την αιχμαλωσία εγκαθίσταται στη Σύρο. Με την επιχειρηματική του δραστηριότητα άφησε εποχή στους εμπορικούς κύκλους του εξωτερικού και όπως λέει ο ίδιος: <<Μετά λίγα χρόνια πολύ σκληρής δουλειάς , αλλά με την υποστήριξη των Συριανών που εκτιμούσαν και βοηθούσαν κάθε άνθρωπο δραστήριο και ικανό και κυρίως ηθικό και τίμιο, κατώρθωσα να δημιουργηθώ πολύ καλά. Αγόρασα ένα αυτοκίνητο για την εργασία μου και φυσικά για αναψυχή. Είχα οδηγό τον συμπολεμιστή μου , ένα σπουδαίο παλληκάρι, το Νικόλα Σαργολόγο. Του είχα δώσει εντολή στις 6 κάθε απόγευμα να είναι στο σπίτι και να παίρνει τη μητέρα μου και να την πηγαίνει περίπατο έως τις 8. Είναι πολύ περίεργο πράγμα πόσο γρήγορα σε θεωρούν δικό τους άνθρωπο οι Κυκλαδίτες. Σου δείχνουν τέτοια οικειότητα που νομίζεις ότι σε γνωρίζουν χρόνια. Γι΄ αυτό πολύ γρήγορα βρήκα τον εαυτό μου και σιγά ξεχάστηκαν τα βάσανα της αιχμαλωσίας. Θα ήθελα το παρόν βιβλίο να θεωρηθεί σαν ένα μνημόσυνο για όλους τους χαμένους ηρωικούς και αθάνατους συμπολεμιστές μου της Μ.Ασίας>>.

Ο Χρήστος Σπανομανώλης παντρεύτηκε τη Δέσποια Λουμάκη και απέκτησε 3 γιους. Το 1945 με το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου βρίσκεται ολοκληρωτικά κατεστραμένος από τους Γερμανούς και Ιταλούς. Δεν χάνει όμως το κουράγιο του και αρχίζει έναν ηράκλειο αγώνα για την αναδημιουργία του εμπορικού του οίκου. Και τα καταφέρνει και πάλι !

Ο Αντιστράτηγος ε.α. Σ. Γεωργούλης γράφει για το βιβλίο : <<Ο Χρήστος Σπανομανώλης , αυτόπτης μάρτυρας και θύμα των περιπετειών του Μικρασιατικού δράματος, ανασύρει μια πτυχή της αυλαίας και εκθέτει τα γεγονότα όπως τα αντελήφθει ο ίδιος και όπως τα έζησε. Η συμβολή του η οποία συντελεί στη διατήρηση της μνήμης του Εθνους δεν έχει μόνο ιστορική αξία. Εχει και αξία ηθική και πολιτικήν διότι μπορεί να υπενθυμίζει στον ελληνικό λαό και στους πολιτικούς ηγέτες του, ότι οφείλουν να εξετάζουν με μεγάλη προσοχή το παρελθόν, όταν λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίες ρυθμίζουν το μέλλον.

Δημοσιεύθηκε το Σεπτέμβριο του 2010)

Με εκτίμηση

Υποπλοίαρχος (ε.α.)

Ουρανία Πανταζή Π.Ν.