Μουσικοχορευτική παράσταση αλληλεγγύης

Μουσικοχορευτική παράσταση αλληλεγγύης διοργανώνουν ο Σύλλογος Ποντίων & Βορειοελλαδιτών Σύρου και το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων – Περιφέρεια Κυκλάδων, το Σάββατο 1 Αυγούστου και ώρα 20.45 με σκοπό τη συγκέντρωση τροφίμων.

Συμμετέχουν οι:

- Σύλλογος Καβακλιωτών ΄΄Ανατολική Ρωμυλία΄΄ από το Αιγίνιο Πιερίας
- Η Ενωση Ποντίων Γλυφάδας ΄΄Η Ρωμανία΄΄
- Ο Καλλιτεχνικός Οργανισμός Ποντίων Αθηνών
- Ο Σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου

Στην ποντιακή λύρα ο Δημήτρης Μαυρίδης και στο νταούλι ο Θεοδόσης Ευφραιμίδης.

Αμέσως μετά θ΄ ακολουθήσει η μεγάλη συναυλία της Σόνιας Θεοδωρίδου με τραγούδια του Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκου, Πλέσσα κ.λ.π.

Γνωρίζουμε ότι οι καιροί είναι δύσκολοι για όλους. Μπορούμε όμως να προσφέρουμε για το συνάνθρωπό μας ένα από τα παρακάτω είδη :

α) Τρόφιμα

Ρύζι/ Ζυμαρικά/ Όσπρια

Ζάχαρη/ Αλεύρι/ Λάδι

Δημητριακά/ Μαρμελάδα/ Μπισκότα/ Φρυγανιές

Κονσέρβες/Γάλα εβαπορέ/Χυμοί/ Καφές/ Τσάι

Παιδικές τροφές/πάνες

β) Διάφορα είδη

Σχολικά / Καθαριστικά/Οδοντόκρεμα/Σαμπουάν/Υγροσάπουνο/Υγρό καθαρισμού πιάτων/Χαρτί υγείας/ σερβιέτες/Χαρτοπετσέτες

Τα τρόφιμα και τα λοιπά είδη θα συγκεντρώνονται στην προσκοπική εστία, στην πλατεία Μιαούλη (κάτω από τα σκαλάκια του Δημαρχείου) την Παρασκευή 31 Ιουλίου από τις 18.00-21.00 και το Σάββατο 1 Αυγούστου από τις 18.00-22.00.

Η κίνηση αλληλεγγύης τελεί υπό την αιγίδα της Ι.Μ. Σύρου.

΄΄Τέλειον Αρχαιολογικόν Μουσείον΄΄ στη Σύρο

Εσωτερικό τάφων στη Χαλανδριανή, ανασκαφή από το Χρήστο Τσούντα

΄΄Τέλειον Αρχαιολογικόν Μουσείον εν Σύρω. Αγαθή τύχη! Τη επιμόνω και πείσμον ενεργεία του κ. Νομάρχου Κυκλάδων, συνεργόν έχοντος και τον ενταύθα επιμελητήν των αρχαιοτήτων ημέτερον φίλον και συμπολίτην κ. Ν. Πολίτην , ιδρύεται τέλος ευπρόσωπον και άξιον του ονόματος αυτού ΄΄Μουσείον Αρχαιοτήτων εν Σύρω΄΄…

Για τη δημιουργία του Μουσείου ο Δήμος Ερμούπολης παραχώρησε τρεις ευρύχωρες και καλά φωτιζόμενες αίθουσες , εκεί όπου ήταν η Αστυφυλακή , αναλαμβάνοντας τη δαπάνη , σύμφωνα με τα σχέδια που κατέθεσε ο μηχανικός του Δήμου Δ. Ελευθεριάδης.

Αυτά έγραφε η εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ στα φύλλα της 11^ης και 18^ης Νοεμβρίου 1900. (φωτογραφία 1)

Και έγινε το μουσείο για να στεγάσει τα εκατοντάδες ευρήματα που ανακάλυψε ο αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας στη Σύρο , το διάστημα από 31 Ιουλίου 1898 έως τον Οκτώβριο του ιδίου χρόνου, σκάβοντας στη Χαλανδριανή (φωτό 2) τους κτισμένους με τον εκφορικό τρόπο κυψελοειδείς τάφους, στο Καστρί , στο Γαλησσά κ.λ.π.

Ηταν Παρασκευή και τότε , 31 Ιουλίου 1898

Ο Τσούντας επισκέπτεται για πρώτη φορά το νεκροταφείο της Χαλανδριανής και το Καστρί. Το ημερολόγιό του (φωτό 3) έγραφε Παρασκευή 31 Ιουλίου 1898.

Μόλις μια μέρα πριν , την Πέμπτη 30 Ιουλίου 1898, αμέσως μετά την άφιξή του στη Σύρο από τη Σίφνο, επισκέπτεται το Δήμαρχο της Ανω Σύρου Γεώργιο Μαραγκό για να διευθετήσει τα των ανασκαφών.

Με ικανοποίηση διαπιστώσαμε στο σύλλογο Ποντίων & Βορειοελλαδιτών Σύρου , ότι το σημερινό αφιέρωμα στο Θρακιώτη αρχαιολόγο συμπίπτει ημερολογιακά με την ημερομηνία που πατά για πρώτη φορά το πόδι του στη Χαλανδριανή(!)…

                                                                                                                                                                                                                                       

Άλλη μια ικανοποίηση νιώσαμε όταν , ο μεγάλος σύγχρονος αρχαιολόγος Χρήστος Ντούμας , κατά τους εορτασμούς για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τις ανασκαφές, ξεκινούσε την ομιλία του ως εξής ΄΄Εδώ και εκατό χρόνια , το 1898, ένας νέος Θρακιώτης επιστήμονας, ο Χρήστος Τσούντας διενήργησε ανασκαφές στην ακρόπολη του Καστριού και στο εκτεταμένο πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο της Χαλανδριανής!.

Σήμερα μια νέα Θρακιώτισσα επίσης , αρχαιολόγος , με αφορμή τη συμπλήρωση του πρώτου αιώνα από τις έρευνες εκείνες , πήρε την πρωτοβουλία να διοργανώσει τις εκδηλώσεις αυτές τιμώντας έτσι τη μνήμη του μεγάλου και πρωτοπόρου επιστήμονα. Η απότιση φόρου τιμής σ΄ έναν πρωτεργάτη της αρχαιολογικής επιστήμης γίνεται ταυτόχρονα αφορμή για τους νεότερους να διαδηλώσουν την πίστη τους στο έργο του και, συνεχίζοντάς το, να συνδέσουν εποικοδομητικά το χθες με το σήμερα.  Η τιμή είναι μεγάλη , όπως είναι και η ευθύνη που ανέλαβα να παρουσιάσω την προσωπικότητα και το έργο του ιδρυτή της προιστορικής αρχαιολογίας στην Ελλάδα. Είμαι βέβαιος ότι θα τον αδικήσω΄΄…

Αυτά έλεγε μεταξύ άλλων ο Χρήστος Ντούμας , ξεκινώντας την ομιλία του , στις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Σύρο το 1998, με πρωτοβουλία της κ. Μαρίζας Μαρθάρη. (τότε έφορος της ΚΑ΄ εφορείας αρχαιοτήτων).

Φανταστείτε λοιπόν το δέος του συλλόγου μας σήμερα, που ένα κομμάτι του εκπροσωπεί τη Θράκη, να τιμά αυτόν τον άνθρωπο που έχει συνδέσει το όνομά του με τον Κυκλαδικό Πολιτισμό, όρος που αποδίδεται σ΄ αυτόν. Και όχι μόνον. Ο Τσούντας ανέδειξε και το Μυκηναικό και το Νεολιθικό πολιτισμό της Θεσσαλίας.

Φανταστείτε την υπερηφάνεια που νιώθουμε να έχουμε σ΄ αυτές τις εκδηλώσεις μας τη Θρακιώτισα αρχαιολόγο Μαρίζα Μαρθάρη για να μας μιλήσει για τον μακρινό συμπατριώτη μας και το έργο του στη Σύρο , να μας ταξιδέψει στα μονοπάτια που περπάτησε ο Χρήστος Τσούντας όπως Χαλανδριανή, Καστρί, Γαλησσάς, Αγιος Λουκάς, Κάμπος, Γράμματα, Πήδημα Κινίου, Πύργος, στου Κροκίδη τη σπηλιά, στο κτήμα Ξανθάκη, στο Πλατί Βουνί , στην Παναγία τη Χαλανδριανή, στο Ελληνικό με το ΄΄αρχαίο φρέαρ΄΄, στη θέση Ανεμόμυλος απέναντι από το λόφο της Αγίας Πακούς, στο Χαρασσώνα κ.λ.π. και τέλος στο ΄΄Τέλειον Αρχαιολογικόν Μουσείον΄΄ όπως το αποκαλεί η εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ!!!

Ο σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών προσκαλεί όλους τους Συριανούς και όχι μόνο , να γεμίσουν το θέατρο την Παρασκευή 31 Ιουλίου και ώρα 20.30 , για να παρακολουθήσουν αυτή τη σημαντική – πιστεύουμε – εκδήλωση . Και δεν είναι μόνον η Μαρίζα Μαρθάρη που θα μιλήσει. Μας κάνουν την τιμή να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις μας αξιόλογοι επιστήμονες, όπως ο καθηγητής αστρονομίας Ξενοφών Μουσσάς ο οποίος θα μας γνωρίσει  πώς η αστρονομία μελετά τα Κυκλαδικά τηγανόσχημα και η αρχαιολόγος Μαίρη Ρώτα , η οποία θα μιλήσει για την προσφορά της Ντόλυς Γουλανδρή στον Κυκλαδικό Πολιτισμό.

Το αφιέρωμα θα κλείσουν τα χορευτικά του συλλόγου Καβακλιωτών ΄΄Ανατολική Ρωμυλία΄΄ από το Αιγίνιο Πιερίας (πρόσφυγες από την περιοχή που καταγόταν ο Χρήστος Τσούντας), οι οποίοι κάνουν το ταξίδι από τη Βόρεια Ελλάδα για να τιμήσουν τον συμπατριώτη τους, του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου , της Ενωσης Ποντίων Γλυφάδας ΄΄Η Ρωμανία΄΄, του Καλλιτεχνικού Οργανισμού Ποντίων Αθηνών και του Συλλόγου Ποντίων & Βορειοελλαδιτών Σύρου.

Επίσης , σ΄ αυτό το διήμερο αφιέρωμα , ενώνει τη φωνή της η διεθνούς φήμης σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου , η οποία το βράδυ του Σαββάτου 1 Αυγούστου , από την πλατεία Μιαούλη , θα στείλει μελωδικά το μήνυμα ότι εδώ «υπάρχει κάποιο νησί, που ονομάζεται Συρίη, αν κάπου το άκουσες, καθύπερθεν της Ορτυγίας (αρχαίο όνομα της Δήλου) , όπου γεννήθηκε η Άρτεμις, προσονομαζομένη εξ αυτού Ορτυγία και όπου τρέπεται ο Ήλιος» . Η Σόνια Θεοδωρίδου θα τραγουδήσει τραγούδια ελλήνων συνθετών όπως Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Πλέσσας κ.λ.π.

Οι εκδηλώσεις συνδιοργανώνονται με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και το Δήμο Σύρου Ερμούπολης.

ΣΗΜ. Το φωτογραφικό υλικό και λοιπές πληροφορίες , προέρχεται από το βιβλίο της αρχαιολόγου Μαρίζας Μαρθάρη ΄΄ 1898-1998 , Εκατό χρόνια από τις έρευνες του Χρήστου Τσούντα στη Σύρο΄΄

Τα παιδιά του Κατακλυσμού στο αμερικάνικο ορφανοτροφείο Σύρου

΄΄…για τους αληθινούς αυτούς προσκυνητές νομίζω πως μια εξήγηση υπάρχει: Επιστρέφουν στην ΚΙΒΩΤΟ που τους διέσωσε από έναν άγριο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ κατακλυσμό΄΄ .

(Ζαχαρίας Δρόσος , Τα παιδιά του κατακλυσμού)

Πριν λίγο καιρό συνάντησα δυο ανθρώπους στην περιοχή του στρατοπέδου. Ηταν καθισμένοι ακριβώς απέναντι από την πύλη. Διέκρινα δάκρυα στα πρόσωπά τους. Τα λευκά μαλλιά βάραιναν στους ώμους της γυναίκας. Η γυναίκα κρατούσε στα χέρια της μια φωτογραφία. Ο κύριος δίπλα , εμφανώς νεότερος, της έτεινε ένα μπουκαλάκι νερό. Κοντοστάθηκα για να τους ρωτήσω εάν χρειάζονται κάτι. Το βλέμμα μου έπεσε στην ασπρόμαυρη φωτογραφία που κρατούσε στα χέρια της η γυναίκα. Ταράχτηκα γιατί η φωτογραφία αυτή μου θύμισε παλιές φωτογραφίες που έχω δει κατά καιρούς. Είχε σχέση με το πρώην αμερικάνικο ορφανοτροφείο περιθάλψεως προσφύγων (νυν στρατόπεδο).

Η γυναίκα σήκωσε το βλέμμα της προς εμένα. ΄΄Αχ κορτσόπον , ντο να λέγωσαι… Οσήμερον ήρθα να εφτάω ένα θυμίαμα στη μάνα που έζησε παιδάκι εδώ μέσα ΄΄.(μου έδειξε με το δάχτυλο το στρατόπεδο). Η γλώσσα της τόσο μα τόσο οικεία και αγαπημένη! Η καρδιά μου κτυπούσε σε τρελούς ρυθμούς…

΄΄ Επισκεφθήκαμε με τη μητέρα μου την έκθεση που υπάρχει μέσα στο στρατόπεδο, πήρε το λόγο ο κύριος. Εδώ έζησε προσφυγόπουλο η γιαγιά μου. Η αδελφή μου , που είναι φίλη στο fb με την πρόεδρο του συλλόγου Ποντίων Σύρου , είδε μια δημοσίευση που έκανε σχετικά με την έκθεση στο στρατόπεδο. Το είπε στη μητέρα μας και έτσι βρισκόμαστε σήμερα εδώ για ένα προσκύνημα στον τόπο που έζησε η γιαγιά μας΄΄.

Δεν μπορεί, σκέφτομαι, τι παιχνίδι είναι αυτό… Δεν μπορώ να σας περιγράψω το τι συνέβη όταν τους αποκάλυψα ότι εγώ είμαι η πρόεδρος του συλλόγου που έγραψε το άρθρο για την έκθεση με τα ευρήματα στο στρατόπεδο… Αυτό επιτρέψτε μου να το κρατήσω για μένα… Θα προσπαθήσω όμως να  παρουσιάσω κάποια πράγματα για την ιστορία του ορφανοτροφείου….

Δυτικές συνοικίες , 1922.

΄΄Στη δυτική άκρη της Ερμούπολης , στους πρόποδες του λόφου ΄΄αυγό΄΄ βρίσκονται τρία κτίρια ... Το ένα είναι σχολείο αρρένων, το δεύτερο θηλέων , που οδηγεί στα Τάλαντα και το τρίτο χρησίμευε ως κατοικία του διευθυντή. Τα κτίρια αυτά κτίσθηκαν από την Αμερικανική Φιλανθρωπική Οργάνωση Εγγύς Ανατολής (American Near East Relief) με σκοπό να στεγάσει , μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή προσφυγόπουλα αγόρια και κορίτσια , Ελληνόπουλα και Αρμενόπουλα. Στις μεγαλουπόλεις του Πόντου, Τραπεζούντα , Σαμψούντα κ.λ.π. η οργάνωση είχε συγκεντρώσει είκοσι χιλιάδες παιδιά .

Εμείς , τα τρία αδέλφια δεν ήμασταν από τα παιδιά που έφερε η οργάνωση από τον Πόντο. Πρόσφυγες, και κάτω υπό τραγικές συνθήκες διασωθήκαμε με τη μητέρα μας , από τη σφαγή της Σμύρνης. Ακριβώς την παραμονή κατορθώσαμε , με τη βοήθεια του Θεού , να καταφύγουμε με ένα ιστιοφόρο στη νήσο Σάμο.

Στο ορφανοτροφείο στη Σύρο ο Ζ. Δρόσος με τα αδέλφια του έφτασαν από τη Σάμο το 1925 (εντωμεταξύ είχαν χάσει τη μητέρα τους). ΄΄Τότε τα κτίρια δεν είχαν αποπερατωθεί ακόμη και τα λιγοστά παιδιά έμεναν ακόμη σε σκηνές. Μια μέρα με πλησίασε ένα ηλιοκαμένο παιδάκι με κοντό σορτσάκι , γράφει ο Ζ. Δρόσος Στο λαιμό του είχε κρεμάσει ένα σακουλάκι και μου λέγει σε μια γλώσσα ακατάληπτη - ναίπε, παίζομεν ινέκια - ; Αργότερα έμαθα πως ήταν πόντιος και μου έλεγε -παιδί παίζουμε μπίλιες- ; Η φράση του ήταν μισή Ομηρική και η άλλη μισή τούρκικη.

Με την αποπεράτωση των κτιρίων το 1926 άρχισαν να φέρνουν παιδιά από τα αντίστοιχα ορφανοτροφεία της Αθήνα και της Κέρκυρας. Μας χώρισαν κατά ηλικίες. Χωριστά τα μικρά παιδιά από τα μεγάλα. Το ίδιο έκαναν και με τα αρμενόπουλα. Με τα παιδιά αυτά δεν είχαμε καμία διαφορά. Είμαστε σαν αδέλφια. Η κοινή συμφορά μας είχε αδελφώσει ΄΄.(Ζαχαρίας Δρόσος).

΄΄Η Near East Relief (Περίθαλψη Εγγύς Ανατολής), ήταν μία μεγάλη φιλανθρωπική οργάνωση η οποία ιδρύθηκε με σκοπό την περίθαλψη των ορφανών παιδιών της Ανατολής. Αρχικώς αποτελούσε τμήμα του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, αλλά έπειτα αποσπάστηκε και αποτέλεσε ιδιαίτερη οργάνωση. Η χρηματοδότησή της στηριζόταν κυρίως σε εράνους που διενεργούνταν στις ΗΠΑ.

Το ορφανοτροφείο στη Σύρο προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στα χιλιάδες ορφανά που επέζησαν της Οθωμανικής θηριωδίας. Στις εγκαταστάσεις του λειτούργησε εξατάξιο δημοτικό και διτάξιο ΄΄Ελληνικό΄΄ σχολείο . Πολλά από εκείνα τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα , να σπουδάσουν στο γυμνάσιο της Ερμούπολης αλλά και να μάθουν μια τέχνη ή να τελειώσουν κάποιο Πανεπιστήμιο. Μάλιστα ορισμένα από τα παιδιά εκείνα , αφού τελείωσαν την πανεπιστημιακή τους εκπαίδευση , διορίστηκαν από το υπουργείο σε σχολεία της Σύρου, θεωρώντας το νησί ως τόπο καταγωγής τους (σύμφωνα με το Ζ. Δρόσο)...

Όταν η οργάνωση ολοκλήρωσε το έργο της το 1930 , αποφάσισε να δωρίσει το κτίριο στη Σιβιτανίδειο Σχολή (Τεχνική Επαγγελματική σχολή στην Καλλιθέα ). ΄΄Η δωρεά αποτελούνταν από κτίρια, εγκαταστάσεις και όργανα και παραχωρούνταν με την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιηθούν για εκπαιδευτικούς σκοπούς, όμοιους προς εκείνους στους οποίους αποβλέπει η Σ.Σ.Τ.Ε. και παραπλήσιους με το επιδιωκόμενο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Αμερικανικής Περιθάλψεως.

Η σύμβαση μεταξύ της Σ.Σ.Τ.Ε. και της Αμερικανικής Περιθάλψεως έχει άδοξη κατάληξη διότι όταν το Μάρτιο του 1931 επιτροπή του Δ.Σ. φθάνει στη Σύρο για την παραλαβή της δωρεάς, βρίσκει τα κτίρια κενά μηχανημάτων και κινητών εγκαταστάσεων. Η εξήγηση δε που δίδεται από τον Ελληνα εκπρόσωπο της Αμε­ρικανικής Περιθάλψεως είναι ότι αυτά παρελήφθησαν από τα ορφανά που στεγάζονταν στα εν λόγω κτίρια.(!)

Η αξία της κινητής και ακίνητης περιουσίας της δωρεάς είχε πιστοποιηθεί το προη­γούμενο έτος ότι ανερχόταν στα 10.000.000 δρχ. Η καθυστερημένη υπογραφή της αποδοχής της δωρεάς , έδωσε την ευκαιρία σε υπαλλήλους της Αμερικανικής Περιθάλψεως να μεταφέρουν – όπως απο­δεικνύεται από τις πολυπληθείς φορτωτικές που εκδόθη­καν στο όνομα τους- υλικά, έπιπλα, μηχανήματα και εργαλεία των εγκαταστά­σεων στον Πειραιά, και να τα πωλήσουν σε εξευτελιστικές τιμές. (Ιστορικό Σιβιτανίδειου Σχολής).

Η Near East Relief , μετά το 1923 είχε μεταφέρει στη Σύρο και τη σχολή κωφών , η οποία έκλεισε το 1932.

Υ.Γ. Καταβάλλεται προσπάθεια να εξευρεθούν στοιχεία για παιδιά ποντιακής καταγωγής που φιλοξενήθηκαν στο αμερικάνικο ορφανοτροφείο στη Σύρο. Η έρευνα άρχισε να αποφέρει τους πρώτους καρπούς.

Προσκλητήριο στη μνήμη τους:

Από την Πάφρα : Αθηνά Χατζηπαντέλογλου και Σοφία Κουγιουμτζόγλου (αργότερα έζησαν στην Καβάλα) καθώς και Αθηνά Νιζαχίδου (προωθήθηκε στη Ξάνθη καθώς βρέθηκαν εκεί συγγενείς της)

Από τη Σαμψούντα : Θεοδοσιάδου (μετά το ορφανοτροφείο σπούδασε καθηγήτρια οικιακής οικονομίας κα δίδαξε στη Σύρο). Η μεγαλύτερη αδελφή της προωθήθηκε στο Κρωμνικό Ξάνθης όπου και παντρεύτηκε…

Επίσης από τη Σαμψούντα ήταν ο γιατρός Σμολώφ Χαμλατζής , που μαζί με την κατοπινή σύζυγό του Ολυμπία Αρζόγλου δασκάλα (από την Καισάρεια της Καππαδοκίας) εργάστηκαν στο ορφανοτροφείο.

Ακόμη ως δάσκαλος στο ορφανοτροφείο εργάστηκε ο καταγόμενος από την Καισάρεια της Καππαδοκίας Παύλος Παπαδόπουλος και μετέπειτα διευθυντής του 2^ου δημοτικού σχολείου Ερμούπολης , απ΄ όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

Και η έρευνα συνεχίζεται…

Η Αθηνά Νιζαχίδου από τη Σαμψούντα. Τρόφιμος του ορφανοτροφείου.(τη φωτογραφία μου έστειλε ο εγγονός της καθηγητής Χρήστος Βασιλειάδης) 

Φωτογραφίες 

από την έκθεση στο στρατόπεδο

Πρόσφυγες στη Σύρο

Μια έρευνα για την προσφυγιά στη Σύρο.........συνεχίζεται...

όπως επίσης συνεχίζεται και η έρευνα για το αμερικάνικο ορφανοτροφείο 

Near East Relief 

ttp://syllogospontionsyrou.blogspot.gr/2014/04/blog-post_29.html

 O Συνταγματάρχης Νικ. Πλαστήρας , ο Υπουργός Περιθάλψεως Προσφύγων Απόστολος Δοξιάδης, Αξιωματικοί του Στρατού και μέλη της επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων στη Σύρο για την αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Από Ιστορικό Αρχείο Ερμούπολης,της Τάινα Χιέταλα ...http://cities.ims.forth.gr/



Ξεφυλλίζοντας το μητρώο προσφύγων Σύρου 

Η μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922) και η ατυχής κατάληξή της με τη μικρασιατική καταστροφή, η οποία συνέβη τον Αύγουστο του 1922, σημαδεύουν το τέλος μιας εποχής και ενός πολιτικού δόγματος, του δόγματος της Μεγάλης Ιδέας. Το όραμα του Αλύτρωτου Ελληνισμού, δηλαδή της απελευθέρωσης όλων των περιοχών, όπου είχε ακμάσει ο ελληνικός πολιτισμός, συνάντησε την αντίδραση άλλων εθνοτήτων και κρατών, οριοθετήθηκε και έλαβε διαστάσεις πιο ρεαλιστικές. Θα περάσει πολύς καιρός μέχρι να συνέλθει ο Ελληνισμός από τις συνέπειες της ήττας και της καταστροφής, οι οποίες προκάλεσαν τον πλήρη αφανισμό του ελληνικού στοιχείου της Μικράς Ασίας και παράλληλα ένα τεράστιο κύμα προσφύγων. Πάνω από ένα εκατομμύριο κάτοικοι της Μ. Ασίας και της Θράκης κατέφυγαν στο ελληνικό κράτος, και η εγκατάσταση και η ενσωμάτωσή τους στις νέες εστίες, δηλαδή το προσφυγικό ζήτημα με όλες τις εκφάνσεις του, αποτελούσε μεγάλη δοκιμασία για την ομαλή λειτουργία των θεσμών. 

Η χώρα ήταν καταρχήν οικονομικά εξαντλημένη από αλλεπάλληλους πολέμους και ανέτοιμη, σ΄ ό,τι αφορούσε τις υποδομές, να αναλάβει το κόστος και το βάρος ενός τόσο μεγάλου αριθμού προσφύγων. Παρόλα αυτά οργανώνονται οι κρατικές αρχές, και το Υπουργείο Υγιεινής, μαζί με το Υπουργείο Επισιτισμού και των Εσωτερικών, αναλαμβάνει την κύρια ευθύνη της διευθέτησης του προσφυγικού ζητήματος.  

Η αποκατάσταση των προσφύγων, αστική και αγροτική, εξελίχτηκε σε χρονοβόρα και δυσβάσταχτη υπόθεση για το δοκιμαζόμενο ελληνικό κράτος. Για αυτό ακριβώς το λόγο αποφασίστηκε να ζητήσει η Ελλάδα εξωτερική βοήθεια, οικονομική ενίσχυση δηλαδή, υπό μορφή δάνειου, και η Κοινωνία των Εθνών ανταποκρίθηκε στο ελληνικό αίτημα 

Το 1923 ιδρύεται η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), μια αυτόνομη οργάνωση, η οποία θα διαχειρίζεται τους πόρους του εξωτερικού δανείου, με σκοπό να δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες για μόνιμη και οριστική αποκατάσταση των ξεριζωμένων μικρασιατών. Προτεραιότητα δόθηκε στην ίδρυση των αγροτικών συνοικισμών, διότι θεωρήθηκε ότι θα έλυνε το πρόβλημα του κύριου όγκου του προσφυγικού πληθυσμού, γρήγορα και αποτελεσματικά. 

Στις λεγόμενες «Νέες Χώρες» της βόρειας Ελλάδας μπορούσαν να μοιραστούν άμεσα κλήροι στους αγρότες μετά την αποχώρηση των Μωαμεθανών πρώην κατοίκων τους, ύστερα από την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, η οποία υπαγορεύτηκε με τη συνθήκη της Λωζάννης. 

Η αστική αποκατάσταση άργησε περισσότερο, και για αυτό ζούσαν πολλοί πρόσφυγες για δεκαετίες ολόκληρες σε παράγκες και προσωρινές άθλιες κατοικίες, στα περίχωρα των μεγάλων αστικών κέντρων.  Οι πρόσφυγες της Μ. Ασίας σκόρπισαν αμέσως μετά την καταστροφή, το φθινόπωρο του 1922, σε διάφορα λιμάνια της Ελλάδας.... 

Στην Ερμούπολη Σύρου, την πρωτεύουσα των Κυκλάδων, έφτασαν πάνω από 5000 πρόσφυγες έως το 19235 και μέχρι το 1924 πέρασαν από τη Σύρο περισσότερα από 7800 άτομα με καταγωγή από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη. Σ΄ αυτό τον αριθμό δεν συμπεριλαμβάνονται οι τρόφιμοι του Αμερικανικού Ορφανοτροφείου, χιλιάδες ορφανά παιδιά, οι οποίοι παρέμειναν στο νησί μέχρι το 1929 – 1930. 

Η πηγή 

Οι πρόσφυγες της Ερμούπολης είναι καταγεγραμμένοι στο Μητρώο Προσφύγων Σύρου (Μ. Π.Σ.),  το οποίο συντάχθηκε μεταξύ των ετών 1922 - 1924 και περιέχει 7805 εγγραφές και περίπου 100 προσθήκες. Στο έντυπο αυτό κατάστιχο με χειρόγραφες καταχωρίσεις σημειώνονται τα εξής: αύξων αριθμός μητρώου, αριθμός βιβλιαρίου, όνομα και επώνυμο μελών οικογενείας, ηλικία, επάγγελμα, τόπος καταγωγής, εγκατάσταση, χρονολογία εγκατάστασης, παρατηρήσεις. Στη στήλη των παρατηρήσεων καταγράφονται οι όποιες μεταβολές στην κατάσταση του πρόσφυγα, δηλαδή διαγραφές από τα δελτία άρτου, διακοπή επιδομάτων, μετακινήσεις. 

Επίσης σημειώνονται εκεί ή κάτω από το επώνυμο, πληροφορίες, συνήθως μονολεκτικές, οι οποίες περιγράφουν την ιδιαίτερη οικογενειακή κατάσταση του πρόσφυγα ή την υγεία του: ασθενείς, ανίκανοι, χωλοί, τραυματίες, τυφλοί και τρελοί αριθμούσαν περίπου 150 άτομα. Κατά την απογραφή ξεχωρίζουν οι αρχές ειδικές περιπτώσεις, όπως τους συγγενείς των αιχμαλώτων ή σκοτωμένων, τα ορφανά και τις μητέρες που θηλάζουν τα βρέφη τους. 

Η εγγραφή στα μητρώα προσφύγων ήταν απαραίτητη προϋπόθεση σε όλη τη χώρα για τη χάραξη πολιτικής στο προσφυγικό ζήτημα εν γένει και κατά τόπους, για τη ρύθμιση της τροφοδοσίας και της περίθαλψης των κατατρεγμένων μικρασιατών. Οι πρόσφυγες καταγράφονται, λοιπόν, στο Μητρώο Προσφύγων Σύρου κατά οικογένειες, με αλφαβητική σειρά, βάσει του βαπτιστικού ονόματος, και όχι του επωνύμου, τού αρχηγού της οικογένειας. Τον αρχηγό, άνδρα ή γυναίκα αναλόγως με την περίπτωση, ακολουθούν συνήθως τα παιδιά, κατά ηλικία, και κατόπιν οι υπόλοιποι συγγενείς και μέλη της ομάδας. Τα μεμονωμένα άτομα, ανύπαντρα, χηρευμένα και ορφανά, κατατάσσονται επίσης με το όνομά τους, σε αλφαβητική σειρά. 

Η καταγραφή και η απογραφή των προσφύγων οργανώθηκε ήδη το φθινόπωρο του 1922, ώστε να ρυθμιστεί πρώτα-πρώτα η τροφοδοσία ενός πληθυσμού πάνω από πέντε χιλιάδων ατόμων στη Σύρο, και μετά να λάβουν οι αρχές τα απαραίτητα μέτρα για την προσωρινή στην αρχή και μετά για τη μόνιμη αποκατάστασή τους. Αυτές οι αφίξεις και οι αναχωρήσεις που έγιναν στα τέλη του 1922, αποτελούν το πρώτο μεγάλο κύμα των προσφύγων και την πρώτη φάση της υποδοχής τους στη Σύρο. 

Στο Μ.Π.Σ. πάντως καταγράφονται όλες οι προσφυγικές οικογένειες, με την άφιξή τους στο νησί. Στη δεύτερη φάση των μετακινήσεων προστίθενται και εγγράφονται στο Μητρώο Προσφύγων πάνω από δύο χιλιάδες άτομα, τα οποία φτάνουν στη Σύρο τα επόμενα χρόνια, το 1923 και το 1924, και ανεβάζουν τον αριθμό των εγγεγραμμένων συνολικά σε 7805 άτομα. Μεταξύ των τελευταίων βρίσκονται πολλοί πρώην αιχμάλωτοι, αλλά και συγγενείς ατόμων, τα οποία ήρθαν στη Σύρο νωρίτερα, στα τέλη του 1922.

 Όλοι οι εγγεγραμμένοι στο Μ.Π.Σ. αποκτούν δικό τους ξεχωριστό αριθμό μητρώου, ενώ εγγράφονται παράλληλα σε ένα οικογενειακό βιβλιάριο. Με την παραλαβή του βιβλιαρίου ρυθμίζονται η περίθαλψη και η τροφοδοσία των προσφύγων, τα επιδόματα και τα δελτία που δικαιούνται. Τα μεμονωμένα άτομα έχουν και αυτά το οικογενειακό τους βιβλιάριο. Τα μέλη μιας οικογένειας, πέρα από τον ατομικό τους αριθμό μητρώου, έχουν και έναν επιπλέον ενδοοικογενειακό κωδικό. Πολλές φορές συμβαίνει να προστίθενται άτομα στο Μ.Π.Σ. εκ των υστέρων, μετά την πρώτη απογραφή, χωρίς να πάρουν ατομικό αριθμό μητρώου, αλλά μόνο τον ενδοοικογενειακό τους κωδικό. Τέτοιες περιπτώσεις φτάνουν τις εκατόν περίπου και ανεβάζουν το σύνολο των εγγεγραμμένων του προσφυγικού μητρώου σε περίπου 7900 άτομα. 

Το Μ. Π.Σ. απόκειται σήμερα στα Αρχεία Νομού Κυκλάδων, όπως και τα άλλα τρία κατάστιχα, που αφορούν την προσφυγιά του 1922: είναι το χειρόγραφο «Δημοτολόγιον προσφύγων του Δήμου Ερμουπόλεως», με 5104 εγγραφές (1923), το επίσης χειρόγραφο «Μητρώον αρρένων των εν τω Δήμω Ερμουπόλεως διαμενόντων προσφύγων ομογενών, συνταχθέν κατά το έτος 1923»,  με 1986 εγγραφές και 199 προσθήκες (συνολικά 2185 εγγραφές) και το τυπωμένο «Μητρώον αρρένων προσφύγων Δήμου Ερμουπόλεως» του έτους 1926, με 1986 εγγραφές και κάποιες προσθήκες. Αυτά τα κατάστιχα, μαζί με τα παραρτήματα των εκλογικών καταλόγων των ετών 1923 και 1925,  διευκολύνουν την έρευνα σχετικά με τον προσφυγικό πληθυσμό της Ερμούπολης. 

Το Μ. Π. Σ. είναι όμως η πιο πλούσια πηγή για τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, διότι δίνει περισσότερες πληροφορίες για τις οικογένειες των προσφύγων, την ηλικία τους, την καταγωγή τους, τα επαγγέλματά τους και την υγεία τους. Επίσης εκεί σημειώνονται οι αφίξεις και οι αναχωρήσεις των εγγεγραμμένων και τα νομοθετικά διατάγματα βάσει των οποίων ρυθμίζονται οι μετακινήσεις τού προσφυγικού πληθυσμού, και το ποιες αρχές τις καθορίζουν. συνεχίζεται